Қазақстандағы заңгер күні

2021 жылғы 30 қыркүйекте Қазақстанда «Әділет органдары қызметкерлерінің күні» кәсіби мерекесі атап өтіледі. Бұл күн көптеген адамдармен заңгерлердің кәсіби мерекесі ретінде қабылданады, яғни кәсіби қызмет саласына қарамастан – «Қазақстандағы заңгер күні». Алайда, бұл расымен солай ма?

Жоқ, шын мәнінде, «Әділет органдары қызметкерлерінің күні» – бұл әділет министрлігі жүйесіне кіретін мемлекеттік органдардың қызметкерлеріне арналған арнайы кәсіби мереке. Дәл осылай ұлттық қауіпсіздік органдары қызметкерлерінің күні немесе прокуратура күні бар. Бұл күн өзге заңгерлік мамандық иелеріне қатысты емес. Сонымен қатар, нотариустар мен адвокаттар кәсіби мерекелерін бейресми түрде бөлек атап өтеді: «нотариус күні», «адвокат күні» – олар осы салаға қатысты заңдардың қабылдану күніне сәйкес келеді. Кәсіби мерекелердің толық тізбесін уәкілетті орган бекітеді.

Осының салдарынан заңгерлік қауымдастықтың ішіндегі формалды бөлінушілік пайда болады. Алайда нотариустар, адвокаттар, заң консультанттары, сот орындаушылары, ұйымдардың штаттағы (инхаус) заңгерлері, фриланс-заңгерлер мен басқа да заң саласында жұмыс істейтіндер – бәрі де «заңгер» кәсібінің өкілдері болып табылады. Бұдан бөлек, 2018 жылғы 5 шілдеде Қазақстан Республикасының «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңы қабылдануына байланысты бұрын 5 желтоқсанда аталып өтетін «адвокат күні» өзектілігін жоғалтты.

Айта кету керек, басқа мамандықтарда мұндай бөлінушілік жоқ. Мысалы: «Геолог күні», «Энергетик күні», «Мұғалімдер күні» бар және бұл күндері білім беру мекемелерінің қызметкерлері мектеп мұғалімдерімен немесе ЖОО оқытушыларымен бөлінбейді, ал геологтар да «мұнай-газ саласындағы геологтар» және «инженерлік-геологиялық зерттеу мамандары» деп бөлінбейді.

Көршілес Ресейде де бірыңғай заңгер күні бұрын болмаған, тек жекелеген заңгерлік топтарға арналған мерекелер ғана болған. Алайда 2008 жылдан бастап Ресей Федерациясы Президентінің 2008 жылғы 4 ақпандағы №130 Жарлығымен жыл сайын 3 желтоқсанда атап өтілетін бірыңғай «Заңгер күні» бекітілді. Беларусь, Қырғызстан, Украина және Молдова елдерінде де біртұтас заңгер күні бар.

Осыған байланысты, Қазақстан Республикасында заңгерлік қауымдастықты біріктіру мақсатында нотариустар, адвокаттар, заң консультанттары, сот орындаушылары және өзге де заңгерлер үшін бірыңғай «Заңгер күнін» белгілеу қажет деп санаймыз.

Түрлі заңгерлер ұсынған кәсіби мереке күнін бекітуге арналған ықтимал даталар:

• 30 тамыз – Конституция күнімен қатар, елдің негізгі заңына орай;
  30 қыркүйек – Әділет органдары қызметкерлерінің күнімен бірге;
  5 шілде – «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңның қабылдануына орай;
  25 қазан – 1990 жылғы 25 қазанда қабылданған Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларацияға орай, бұл – тәуелсіз Қазақстанның алғашқы нормативтік-құқықтық актісі. Айта кетейік, Ресейде Заңгер күні 1864 жылы сот реформасының негізін қалаған сот Жарғылары мен басқа да заң актілерінің қабылдануына орай 3 желтоқсанда атап өтіледі.

Осыған байланысты, Астана қаласының Заң консультанттары палатасы Қазақстандағы барлық республикалық заңгерлер бірлестіктеріне: Республикалық заң консультанттары алқасына, Республикалық адвокаттар алқасына, Республикалық нотариаттық палатаға, Республикалық жеке сот орындаушылар палатасына және басқа да ұйымдарға бірыңғай Заңгер күнін бекіту және оны Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне кәсіби мерекелер тізбесіне енгізу туралы ұсынысты жолдау үшін үндеу жіберді.

Барлық мүдделі тұлғаларды осы бастаманы қолдауға және кәсіби мерекенің датасын келісу процесіне белсенді қатысуға шақырамыз.